Герберт Уэллс - Чалавек-невiдзiмка (на белорусском языке)

Аб падрабязнасцях гэтай сутычкi мы, зразумела, нiчога не ведаем. Адбылася яна на краю пясчанага кар'ера ярдаў за двесце ад варот вiлы лорда Бэрдака. Усё паказвае на адчайную схватку: утаптаная зямля, шматлiкiя раны Ўiксцiда, яго зламаная палка; але што магло стаць прычынай нападу, акрамя манii забойства, цяжка сабе ўявiць.

Думка аб вар'яцтве напрошваецца сама сабой. Мiстэр Уiксцiд, кiраўнiк спраў лорда Бэрдака, чалавек гадоў сарака пяцi, быў самай бяскрыўднай iстотай на свеце i ўжо, вядома ж, нiколi першым не нападаў бы на такога страшнага ворага. Раны, вiдаць, былi нанесены мiстэру Ўiксцiду жалезным прутом, выцягнутым са зламанай агароджы. Невiдзiмка спынiў гэтага мiрнага чалавека, напаў на яго, хутка зламаў яго слабае супрацiўленне, перабiў яму руку, павалiў яго на зямлю i размаджэрыў яму галаву.

Жалезны прут ён, напэўна, выцягнуў з агароджы да сустрэчы са сваёй ахвярай, - мусiць, ён трымаў яго напагатове. Яшчэ дзве падрабязнасцi пралiваюць некаторае святло на гэтае здарэнне. Па-першае, пясчаны кар'ер знаходзiўся не зусiм на дарозе мiстэра Ўiксцiда да дома, а ярдаў на дзвесце ў бок. Па-другое, па сведчанню маленькай дзяўчынкi, якая вярталася пасля абеду ў школу, яна бачыла, што нябожчык нейкай дзiўнай паходкай "трухаў" цераз поле ў напрамку да кар'ера. Па тым, як яна гэта паказала, можна было заключыць, што ён быццам гнаўся за чымсьцi, што рухалася па зямлi, час ад часу замахваючыся палкай. Дзяўчынка была апошняй, хто бачыў Уiксцiда жывым. Ён iшоў проста насустрач смерцi; ён спусцiўся ў лагчынку, i рэдкiя дрэвы, якiя там раслi, схавалi ад вачэй дзяўчынкi апошнюю схватку.

Гэтыя падрабязнасцi, несумненна, прынамсi ў вачах аўтара гэтых радкоў, робяць забойства Ўiксцiда не такiм ужо беспрычынным i бессэнсоўным. Можна ўявiць сабе, што Грыфiн прыхапiў жалезны прут, канечне, як зброю, але без намеру здзейснiць забойства. Тут мог трапiцца на дарозе Ўiксцiд i заўважыць прут, якi незразумелым чынам рухаўся па паветры. Нiколькi не думаючы пра Невiдзiмку, - ад гэтых жа мясцiн да Йорт-Бэрдака дзесяць мiляў, - ён мог паследаваць за прутам. Вельмi верагодна, што ён нават i не чуў пра Невiдзiмку. Лёгка далей уявiць, што Невiдзiмка стаў пацiху аддаляцца, не жадаючы выявiць сваю прысутнасць, а Ўiксцiд, узбуджаны i зацiкаўлены, не адставаў ад дзiўнага прадмета, якi сам рухаўся, i нарэшце ўдарыў па iм.

Вядома, пры звычайных абставiнах Невiдзiмка мог бы без асаблiвых намаганняў уцячы ад свайго ўжо немаладога праследавацеля, але становiшча цела забiтага Ўiксцiда дае падставу думаць, што ён меў няшчасце загнаць свайго працiўнiка ў куток памiж густым зараснiкам крапiвы i пясчаным кар'ерам. Тым, хто помнiць незвычайную раздражняльнасць Невiдзiмкi, няцяжка ўявiць усё астатняе.

Усё гэта, урэшце, адны здагадкi. Адзiныя несумненныя факты (бо сведчанням дзяцей не заўсёды можна давяраць) - гэта цела забiтага Ўiксцiда i акрываўлены жалезны прут, якi валяўся ў крапiве. Вiдавочна, Грыфiн кiнуў прут таму, што, захоплены хваляваннем, забыўся пра мэту, для якой iм узброiўся, калi спачатку такая мэта была. Вядома, ён быў вялiкi эгаiст i чалавек бяздушны, але выгляд ахвяры, яго першай ахвяры, акрываўленай i няшчаснай, распасцёртай каля яго ног, мог абудзiць у iм заглухлую крынiцу пакаяння i адвярнуць яго на нейкi час ад злачынных намераў.

Пасля забойства мiстэра Ўiксцiда Невiдзiмка, вiдаць, пабег у бок узгоркаў. Расказваюць, што два работнiкi на полi ў Ферн Боттам чулi вечарам нейкi таямнiчы голас. Хтосьцi плакаў i смяяўся, ахаў i стагнаў, а часам гучна ўскрыкваў. Напэўна, дзiўна было слухаць яго. Голас пранёсся над полем канюшыны i зацiх удалечынi, каля ўзгоркаў.

У гэты вечар Невiдзiмку, напэўна, давялося даведацца, як хутка выкарыстаў Кемп яго шчырасць. Напэўна, ён знайшоў усе дзверы на замку; i блукаў па чыгуначных станцыях, падкрадваўся да гасцiнiц i, без сумнення, прачытаў расклееныя ўсюды заклiкi i зразумеў, якi задуманы супраць яго паход. З наступленнем вечара па палях разышлiся групы ўзброеных людзей i чуўся сабачы брэх. Гэтыя паляўнiчыя на чалавека атрымалi спецыяльныя ўказаннi, як памагаць адзiн аднаму ў выпадку сустрэчы з ворагам. Але Невiдзiмку давялося пазбегнуць сустрэчы з iмi. Мы можам часткова зразумець яго шаленства, калi ўспомнiць, што ён сам паведамiў усе звесткi, якiя так бязлiтасна павярнулiся цяпер супраць яго. У гэты дзень ён заняпаў духам; амаль цэлыя суткi, калi не лiчыць сутычкi з Уiксцiдам, ён адчуваў сябе як упаляваны звер. Ноччу яму ўдалося, напэўна, i паесцi i паспаць, бо ранiцай да яго зноў вярнулася прысутнасць духу: ён зноў стаў моцным, актыўным, хiтрым i злосным, гатовым да сваёй апошняй вялiкай схваткi з усiм светам.

Раздзел XXVII

У АСАДЖАНЫМ ДОМЕ

Кемп атрымаў дзiўнае пасланне, напiсанае алоўкам на зашмальцаваным кавалачку паперы.

"Вы праявiлi дзiвосную энергiю i кемлiвасць, - сказана было ў пiсьме, хаця я не ўяўляю сабе, што вы спадзеяцеся гэтым дасягнуць. Вы супраць мяне. Увесь дзень вы палявалi на мяне, вы хацелi пазбавiць мяне адпачынку i ноччу. Але я пад'еў, насуперак вам, выспаўся, насуперак вам, i гульня яшчэ толькi пачынаецца. Гульня яшчэ толькi пачынаецца! Мне нiчога не застаецца, як звярнуцца да тэрору. Гэтым пiсьмом я аб'яўляю першы дзень Тэрору. З гэтага часу Порт-Бэрдак ужо не пад уладай каралевы, перадайце гэта вашаму начальнiку палiцыi i яго шайцы, - ён пад маёй уладай, пад уладай Тэрору. Цяперашнi дзень - першы дзень першага года новай эры - Эры Невiдзiмкi. Я Невiдзiмка Першы. Спачатку маё праўленне будзе мiласэрным. У першы дзень будзе здзейснена адна смяротная кара дзеля прыкладу, пакаранне смерцю чалавека па iменi Кемп. Сёння смерць спасцiгне гэтага чалавека. Няхай замыкаецца, няхай хаваецца, няхай акружае сябе аховай, няхай апранецца ў браню, калi захоча, - смерць, нябачная смерць наблiжаецца да яго. Няхай прымае меры засцярогi - тым большае ўражанне яго смерць выклiча ў майго народа. Смерць рушыць з паштовай скрынкi сёння ў поўдзень. Пiсьмо будзе апушчана ў скрынку перад самым прыходам паштальёна - i - у дарогу! Гульня пачалася. Смерць наблiжаецца на яго. Не дапамагай яму, народ мой, каб не спасцiгла смерць i цябе. Сёння Кемп павiнен памерцi".

Кемп двойчы прачытаў пiсьмо.

- Гэта не жарты, - сказаў ён. - Гэта ён! I ён будзе дзейнiчаць.

Ён перавярнуў лiсток i ўбачыў на адрасе штэмпель "Хiнтандзiн" i празаiчную прыпiску: "даплацiць 2 пенсы".

Кемп павольна ўстаў з-за стала, не закончыўшы снеданне, - пiсьмо прыйшло ў гадзiну дня, - i падняўся ў свой кабiнет. Ён пазванiў эканомцы, загадаў ёй неадкладна абысцi ўвесь дом, агледзець усе засаўкi i зачынiць усе аканiцы.

У кабiнеце ён зачынiў аканiцы сам. З замкнутай скрынкi стала ў спальнi ён выняў невялiкi рэвальвер, пiльна агледзеў яго i паклаў у кiшэню хатняй курткi. Затым ён напiсаў некалькi запiсак, у тым лiку i палкоўнiку Эдаю, i даручыў служанцы аднесцi iх. Кемп параiў ёй пры гэтым, як выйсцi з дому.