Мопассан Де - Прыгода Вальтэра Шнафса (на белорусском языке)

Над галавой пачынала займацца на новы дзень. Ён вярнуўся на свой назiральны пункт. Але, як i ўчора, у палях было пуста; i розум Вальтэра Шнафса працяў новы жах - жах памерцi з голаду! Ён ужо бачыў: вось ён ляжыць на дне гэтай канавы, на слiне, з назаўжды заплюшчанымi вачыма. I звяры, усялякiя маленькiя звярочкi збягаюцца да яго трупа i пачынаюць яго раздзiраць, грызуць, лезуць пад адзенне, каб адкусiць яшчэ адзiн кавалак халоднага цела. I вялiзны чорны крумкач дзяўбе яму вочы востраю глюгай.

Ён прыйшоў у страшэнную роспач, яму здавалася, што ён зараз страцiць прытомнасць ад слабасцi, што ён ужо нiкуды адсюль не здолее пайсцi. I ён быў гатовы ўжо кiнуцца ў вёску, пайсцi на ўсё, адважыцца на любы самы дзёрзкi ўчынак, калi заўважыў трох сялян, якiя iшлi ў поле з косамi на плячы, i зноў прытаiўся ў сваёй нары.

Аднак, калi вечар ахiнуў раўнiну цемрай, ён марудна вылез з рова i, скурчыўшыся, баязлiва, са сцiснутым ад жаху сэрцам рушыў у дарогу. Ён iшоў да далёкага замка, бо лiчыў, што лепей зайсцi туды, чым у вёску, якая здавалася яму небяспечнейшай за тыгровае логава.

У вокнах на першым паверсе гарэла святло. Адно з iх было нават адчыненае, i з яго струменiўся моцны пах смажанага мяса, якi адразу ўдарыў Вальтэру Шнафсу ў нос i працяў аж да самых вантробаў. Вальтэр Шнафс пачаў задыхацца, усё ўсярэдзiне ў яго напялася, пах уладна вабiў да акна, напаўняў яго сэрца адчайнаю адвагай.

Ён бяздумна кiнуўся наперад i нечакана, з каскай на галаве, узнiк у акне.

Вакол шырачэзнага стала за абедам сядзела восем чаляднiкаў. Але раптам адна з пакаёвак знерухомела, шклянка выпала ў яе з рук, i вочы ўтаропiлiся ў адну кропку. Усе погляды павярнулiся ў той бок!

Усе заўважылi ворага!

Божачкi! Прусакi аблажылi замак!..

Спачатку пачуўся толькi крык - восем галасоў на розны лад злiлiся ў адзiны роў, поўны пачварнага жаху i страшэннага спалоху; потым усе разам ускочылi, пачалася мiтусня, штурханiна, чаляднiкi беспарадкава кiнулiся да дзвярэй. На падлогу ляцелi крэслы, мужчыны штурхалi жанчын, тыя падалi, мужчыны прабягалi па iх наперад. У iмгненне вока пакой быў пусты, пакiнуты, i перад здзiўленым Вальтэрам Шнафсам, якi па-ранейшаму стаяў каля акна, застаўся толькi стол, устаўлены рознымi стравамi.

Яшчэ некалькi секунд Вальтэр Шнафс стаяў нерашуча, потым пералез цераз падаконнiк i рушыў да поўных талерак. Ад лютага голаду яго трэсла, нiбы ў лiхаманцы, але страх яшчэ стрымлiваў яго, скоўваў яго рухi. Ён прыслухаўся. Увесь дом, здавалася, дрыжаў: рыпелi i зачынялiся дзверы, над яго галавой чулася хуткае шорганне ног. Пры кожным невыразным гуку прусак з трывогай напружваў слых i хутка пачуў, быццам нешта цяжкае ўпала на мяккую зямлю пад замкавым мурам: з другога паверха праз вокны скакалi людзi.

Потым уся валтузня скончылася, i ў вялiкiм замку запанавала магiльная цiшыня.

Вальтэр Шнафс сеў перад поўнай талеркай i пачаў есцi. Ён еў, набiваў поўны рот, нiбыта баяўся, што яго перапыняць i ён не паспее як след напакаваць свае вантробы. Ён абедзвюма рукамi закiдаў у разяўлены, як прорва, рот вялiзныя кавалкi, якiя паволi апускалiся ў страўнiк, распiраючы горла. Часам ён спыняўся, гатовы лопнуць накшталт перапоўненай, забiтай трубы. Тады ён браў збан сiдру i прамываў сабе глотку, як прачышчаюць засмечаную рыну.

Ён апаражнiў усе талеркi, усе мiсы, усе бутэлькi; потым, п'яны ад выпiтага i з'едзенага, ачмурэлы, чырвоны, трасучыся ад безупыннай iкаўкi, з затлумленай галавой i зашмальцаванымi губамi, расшпiлiў мундзiр, каб трохi аддыхацца, але быў ужо няздольны зрабiць нават крок. Яго павекi злiпалiся, думкi дранцвелi; ён цяжка апусцiў лоб на скрыжаваныя на стале рукi i паволi забыўся на тое, дзе ён i хто ён.

Ветах па-над паркавымi дрэвамi цьмяна асвятляў далягляд. Гэта была тая золкая гадзiна, што заўжды настае перад свiтанкам.

У густым зараснiку мiльгалi маўклiвыя ценi; i часам у цемры месячны промень блiскаў на вастрыi сталёвага клiнка.

Замак стаяў спакойна, узвышаючы над акругай свой магутны i чорны абрыс. Адно на першым паверсе яшчэ свяцiлiся два акны.

Раптам зычны голас зароў:

- Наперад! Каб iм трасца! На штурм, дзецi мае!

I ў адзiн момант дзверы, аканiцы, шыбы разляцелiся пад напорам людскога натоўпу, якi рынуў усярэдзiну, ламаў, трушчыў усё на сваiм шляху, запаланiў увесь дом. У адзiн момант пяцьдзесят жаўнераў, узброеных да зубоў, ускочылi на кухню, дзе мiрна адпачываў Вальтэр Шнафс, уткнулi яму ў грудзi пяцьдзесят зараджаных стрэльбаў, скiнулi з крэсла, павалiлi на падлогу, схапiлi, звязалi з ног да галавы.

Ён задыхаўся ад вялiкага здзiўлення, зусiм ачмурэў, не мог нiчога зразумець, чаму яго б'юць, чаму зневажаюць, яго апанаваў шалёны страх.

I раптам перад iм узнiк нейкi тоўсты, абвешаны залатымi бляхамi вайсковец, якi паставiў яму нагу на жывот i закрычаў:

- Вы мой палонны, здавайцеся!

Прусак, якi пачуў толькi адзiнае слова "палонны", адразу заенчыў: "Я-а, я-а, я-а!"

Яго паднялi, прывязалi да крэсла i пачалi разглядаць з вялiкай цiкаўнасцю. Пераможцы запыхалiся, дыхалi цяжка, нiбы валы. Некаторыя расселiся вакол, не могучы трымацца на нагах ад усхваляванасцi i стомы.

А ён усмiхаўся, ён цяпер усмiхаўся, бо быў упэўнены, што нарэшце трапiў у палон!

Увайшоў яшчэ адзiн афiцэр, ён сказаў:

- Мой палкоўнiк, ворагi кiнулiся наўцёкi; мяркуючы па ўсiм, многiя з iх паранены. Гаспадарамi становiшча ў акрузе застаёмся мы.

Тоўсты вайсковец, якi выцiраў сабе лоб, закрычаў:

- Перамога!

I занатаваў у сваёй запiсной кнiжачцы, якую выняў з кiшэнi: "Пасля бязлiтаснай бойкi прусакi вымушаны былi адступiць, несучы на сабе забiтых i параненых, колькасць якiх дасягала прыкладна пяцiдзесяцi чалавек. Некаторыя трапiлi да нас у палон".

Малады афiцэр загаварыў iзноў:

- Цi мушу я даць яшчэ нейкiя распараджэннi, мой палкоўнiк?

Палкоўнiк адказаў:

- Зараз нам трэба будзе адысцi, каб пазбегчы ўдару, якi вораг, безумоўна, мяркуе нам нанесцi ў адказ больш магутнымi сiламi i з дапамогай артылерыi.

I ён аддаў загад выступаць.

У прыцемку пад замкавымi мурамi ўсе зноў ушыкавалiся ў калону i рушылi наперад, з усiх бакоў абступiўшы звязанага па руках i па нагах Вальтэра Шнафса, якога цягнулi шэсць жаўнераў з рэвальверамi ў руках.

Наперад, даследаваць дарогу, высылалася разведка. Iшлi асцярожлiва, час ад часу рабiлi прыпынкi.

Калi пачало свiтаць, калона ўвайшла ў галоўнае мястэчка акругi Лярош-Уазэль, атрад нацыянальнай гвардыi якой здзейснiў гэты подзвiг.

Узрушанае, занадта ўсхваляванае насельнiцтва ўжо чакала. Калi ўсе ўбачылi каску палоннага, падняўся страшэнны гвалт. Кабеты ўскiдалi рукi, старыя бабулькi плакалi, нейкi сiвы дзед кiнуў у прусака сваёй мылiцай, але толькi паранiў яго ахоўнiку нос.

Палкоўнiк крычаў на ўсю моц:

- Сачыце за бяспекаю вязня!

Нарэшце дабралiся да гарадской ратушы. Турэмны пакой быў адчынены, Вальтэра Шнафса развязалi i кiнулi ўсярэдзiну.

На варту вакол будынка было пастаўлена дзвесце ўзброеных салдатаў.

I тады, нягледзячы на голад, якi мучыў яго доўгi час, прусак, звар'яцелы ад радасцi, пачаў скакаць; ён скакаў утрапёна, ускiдваючы рукi i ногi, ён крычаў нешта немым голасам i скакаў - заўзята, нястрымна, пакуль не павалiўся, знямоглы, на каменную падлогу каля сцяны.

Ён быў палонны Ўратаваны!

Вось так, усяго праз шэсць гадзiн акупацыi, замак Шампiнье быў адбiты ў ворага.

Гандляр-суконшчык, палкоўнiк Рацье, якi ўзначальваў у гэтай аперацыi лярош-уазэльскi атрад нацыянальнай гвардыi, быў узнагароджаны.