Винцесь Мудров - Гiсторыя аднаго злачынства (на белорусском языке)

- Нiнка, хто гэта табе нос падзер? - крыкнуў Васька Бохан бiблiятэкарцы Забароньцы, калi Валеры Абадзiнскi чарговым разам заiкнуўся.

- Хто трэба, той i падзер, - азвалася бiблiятэкарка i, прыкрыўшы нос рукою, пасунулася разам з настаўнiцай да выхаду.

- "Ты куда-а, Алексей?" - засьпяваў Васька Бохан, блытаючы Адысея з Аляксеем, паспрабаваў ухапiць Забароньку за кофту, але тая, вырваўшыся, стукнула Бохана кулаком па хрыбцiне.

Ад таго кухталя ўнутры ў Васькi штосьцi бразнула, з вуснаў выпала папяросiна, i ўсе, хто стаяў на ганку, спалохана паглядзелi на небараку. Той вiнавата вылаяўся, падняў з-пад ног недакурак i ў наступнае iмгненьне ўжо запiхваў у залю дзьвюх малалетак з Зарэчанскай вулiцы, якiя таксама хацелi выйсьцi на падворак.

Седзячы на прыступках, Iван палiў папяросу, скоса зазiраў у залю i сьцiшаным голасам распавядаў вясковай дзятве зьмест кiнафiльму "Фантамас супраць Скотлянд-ярду". Пачуўшы бразгат у боханаўскiм нутры, ён перарваў аповед, паглядзеў на Бохана, i дзятва зь нецярплiвасьцю тузанула яго за рукаво:

- Ну, што далей?

Iван пачухаў патылiцу, згадваючы, што там было далей, але ў гэты момант ля могiлак чхнуў матацыкл i ўсе гамузам усхапiлiся на ногi. Бледнае сьвятло фары кранулася навакольных дрэваў, высьветлiла бiблiятэкарку Забароньку, якая, здушана войкнуўшы, зьбегла з дарогi, i неўзабаве да клюбных прыступак падкацiлi на прапыленым "Каўроўцы" Юрка Гуль з Лёшкам Мандрыкам.

Юрка зь Лёшкам толькi месяц таму вярнулiся з калёнii i цяпер "абмывалi" свабоду, езьдзячы штовечару ў азярышчанскi рэстаран. У адрозьненьне ад Лёшкi, якi рабаваў шапiкi, Юрка патрапiў за краты, пабiўшыся на танцах з двума вiцебскiмi студэнтамi.

Заглушыўшы "Каўровец", Юрка першым зьлез з матацыкла, зьняў з галавы танкiсцкi шлем i, выхапiўшы з рота ў Толiка Манькiна папяросу i ўпiхнуўшы ў свой, накiраваўся ў клюб.

- Ну, хто тут сёньня ёсьць? - запытаўся Юрка Гуль, стукаючы кулаком па далонi, а Лёшка Мандрык, якi iшоў сьледам, спатыкнуўся на прыступках i павалiўся на ганак.

Лёшку паднялi, абабiлi ад пылу нагавiцы.Увайшоўшы ў залю, Лёшка з iкаўкай у голасе запытаў:

- Гэта што там за чувiха?

У залi зноў зайграла музыка. Гэтым разам Юрка Бадуноў завёў "Ладу" улюбёную песьню Юркi Гуля. Падпяваючы сьпеваку Мулярману, Юрка немым голасам гаркнуў: - Л-лада! - i клюбныя шыбы дробна зазьвiнелi ад грукату ягоных чаравiкаў.

...Усе, хто стаяў на ганку, даўно ўжо былi ў клюбе, i толькi Iван дагэтуль не рашаўся ўвайсьцi, а калi нарэшце ступiў на парог, да вушэй ягоных даляцеў адчайны воклiч ленiнградкi:

- Адчапiцеся, вы п'яны!

Музыка абарвалася, пачуўся зычны пляскач, i Маша, зачырванелая i ўсхваляваная, зьявiлася ля дзьвярэй. На мiг яна спынiла свой пагляд на Iване, пагардлiва хмыкнула i ўжо нясьпешным крокам пайшла да матацыкла.

Усё гэта доўжылася iмгненьне, Iван не адразу i ўцямiў, што, уласна кажучы, адбылося, добрую хвiлiну глядзеў усьлед дзяўчыне, аж пакуль яго не пiхнулi ў сьпiну. Штуршок быў нiштаваты, але ён устаяў на нагах, затое той, хто штурхаў, чарговым разам зачапiўся за прыступкi i ляснуўся вобзем. Матацыкл чхнуў, Лёшка Мандрык гучна вылаяўся, а Iван зачаравана паглядзеў у цемру.

- Я кароль зоны... - прамармытаў Лёшка Мандрык, калi матацыкл суцiх за паваротам.

"Кароль зоны" падняўся на ногi, лiзнуў садраную далонь, а ўбачыўшы перад сабой былога кампаньёна, узрадавана выгукнуў:

- Ваня, кораш!

Лёшкавыя скрываўленыя пальцы ўхапiлiся за штрыфель пiнжака, прабеглiся па Iванавай шчацэ, i Йван, пiхнуўшы былога кампаньёна ў грудзiну, са злосьцю вылаяўся.

Такое абыходжаньне засмуцiла Мандрыка.

- Ты што, казёл, не пазнаеш? А можа западло лiчыш, га? - правая, непараненая рука кампаньёна палезла ў кiшэню шырокiх штаноў, а Iван, адчуўшы, што Лёшка палез па нож, прыязным голасам вымавiў:

- Я тут вiна прывёз... прынясу зараз...

Цьмянае месячнае сьвятло высьвечвала няроўны, напалову сьцёрты надпiс: "Посторонним лицам вход воспрещён!" Надпiс гэты зрабiў некалькi гадоў таму кiнамэханiк Лябёдка, падкрэсьлiваючы тым самым, што заходзiць у кiнабудку мелi права толькi абраныя асобы. Асобы тыя цэлымi днямi сядзелi ў кiнабудцы, гуляючы ў карты, п'ючы гарэлку, а Юрка Гуль зь бiблiятэкаркай Забаронькай там i ночы бавiлi, выкарыстоўваючы пры гэтым падзерты матрац, што ляжаў у куце.

Перакiнуўшы з рукi на руку сетку з "чарнiлам", Iван узяўся за ручку дзьвярэй, пацягнуў на сябе, ды нечакана замёр, прыслухоўваючыся да галасоў за дзьвярыма.

- Чувiха - я маўчу... - прамаўляў Лёшка Мандрык, штохвiлi чыркаючы запалкамi.

Памаўчаўшы, Лёшка з глухiм прысьвiстам выпусьцiў дым з роту i, мацюкнуўшыся, працягваў:

- Я да яе падыходжу... кладу руку на калена... а яна не варушыцца...

Пасьля гэтых слоў рыпнула крэсла, i кiнамэханiк Лябёдка сiпла i недаверлiва выдыхнуў:

- Iдзi ты!

- Бля буду... - азваўся Лёшка i зноўку чыркнуў запалкай. - Вяду, значыцца, вышэй i раптам чую - у яе панчохi на падвязках.

- Гы-гы-гы, - гамзата рыкнуў Лябёдка й захоплена запытаўся: - А яна?

- Не варушыцца! - гаркнуў апавядальнiк. I Йван, усутыч наблiзiўшыся да дзьвярэй, з трывогай падумаў: "Пра каго гэта ён?" Пад нагой рыпнула дошка, ён застыў на месцы, а Лёшка Мандрык, з шумам выпусьцiўшы дым, прамовiў:

- Калi ўжо гэты фраер прыйдзе?

Кроў хваляй прылiла да твару. Iван пастаяў хвiлю, узважваючы Лёшкавы словы, патупаў дзеля прылiку, нясьмела ўвайшоў у кiнабудку.

Пiлi ўтрох - Iван, Лёшка i кiнамэханiк Лябёдка, якi тым часам ужо праспаўся i прагнуў пахмялiцца. Чакалi яшчэ Юрку Гуля, ды той не прыйшоў цягаўся, вiдаць, недзе зь Нiнкай Забаронькай.

Лёшку разьвезла пасьля першай шклянкi - балазе ён ужо быў добра падпiты. Вочы Лёшкавы ашклянелi, зь нiжняй губы зьвiсла празрыстая нiтка сьлiны, а галава пачала сутаргава торгацца ў розныя бакi. Такi несамавiты Лёшкаў выгляд надаў Iвану сьмеласьцi, i ён, як бы мiж iншым, запытаўся ў былога кампаньёна, навошта той чапляўся да гарадзкой дзяўчыны. У адказ Лёшка ўзьняў на Iвана ашклянелыя вочы, з працяглымi паўзамi выдыхнуў:

- Ты што... мяне... за казла лiчыш?

Жылаватая Лёшкава рука балюча сьцiснула запясьце, i Iвану не заставалася нiчога iншага, як схапiцца за пляшку. Булькаценьне вiна як быццам ацьвярэзiла кампаньёна. Ён утаропiўся на мутны струмень, яшчэ раз згадаў казла, але гэтым разам без усялякае злосьцi, i прагнай рукою пацягнуўся па шклянку.

"Кароль зоны" ўжо адпачываў, паклаўшы голаў на край перамотачнага стала, калi ў дзьверы загрукалi i знадворку пачуўся зычны лямант Мандрычыхi:

- Лёша, ты тут?

- Ту-ут ён, - азваўся Лябёдка, дапiў "чарнiла" i пад роспачны грукат i лямант знадворку пайшоў адчыняць.

- Гэта ты, паразiцiна, яго напаiў? - рэкнула Мандрычыха ў Лябёдкавы твар, а згледзеўшы Iвана, зьмянiла тон i злавесна прасiпела: - Прыехаў! Iзноў будзеш Лёшу са сьвету зжываць?! - ускiнуўшы на карак абмяклую сынаву руку, Мандрычыха напялася, з вохканьнем пацягнула Лёшку да выхаду, пры гэтым з нагi сынавай звалiўся чаравiк, а з кiшэнi штаноў выпаў, гучна бразнуўшыся аб падлогу, блiскучы ножык.

- З нажом ходзiць, - буркнуў Лябёдка, калi мацi з сынам выкулiлiся на падворак.

Гаспадар кiнабудкi падняў ножык, паклаў на стол, потым, падумаўшы, падхапiў згублены Лёшкам чаравiк i, разнасьцежыўшы дзьверы, шпурнуў яго ў цёмнае неба.

- Лорка! Твая карова за быком пабегла! - крыкнулi на другiм канцы вулiцы, i Йван абудзiўся.

Знадворку зарыпеў калаўрот, у калодзеж з глухiм плёскатам палiлася вада, а мацi, бухнуўшы вядром аб край бэтоннай цымбравiны, голасна запытала:

- Мiронаўна, цi ёсьць што ў краме?

- Крупы даюць! Па тры кiлё на рукi, - адгукнулася суседка Мiронаўна, i Йван салодка пацягнуўся.

Тут, на гары роднай хаты, нават сны сьнiлiся не такiя, як у iнтэрнаце. Сьнiлася штосьцi прыемнае, да болю шчымлiвае... Iван напружыў памяць, сьцяў павекi, але згадаць мiнулы сон яму так i не давялося: на доле бразнула вядро i пачуўся ўсхваляваны матчын голас:

- Ванька, сьпiш?

Сплю! - адказаў Iван i незадаволена кульнуўся на бок.

- Уставай, вяпрук. У краме крупы даюць... Возьмеш тры кiлё. А я пабегла карову пераймаць.

Iван пазяхнуў, споўз з капы сьвежага сена (мацi ўсьперла на гару першы ўкос канюшыны), штурхануў паддашкавыя дзьверцы.

"Колькi гэта часу?" - падумаў Iван, прыслухоўваючыся да матчыных крокаў, а згледзеўшы сярод бульбоўнiку рухавы хвост ката Барыса, зразумеў, што блiзiўся час абеду. Кот Барыс заўсёды прыходзiў дахаты разам з кароваю, каб выпiць сподак малака. Зьлезшы з гарышча, Iван зайшоў за хлеў, потым доўга i бязмэтна блукаў па двары, аж пакуль ня ўбачыў на ганку хаты падзертую сумку. "Крупы!" згадаў ён нарэшце i, закiнуўшы сумку за сьпiну, рушыў у краму.

Бычкоўская крама ламiлася ад народу. Апрача круп давалi яшчэ i "Трайны" адэкалён. Пазалетась адэкалён на вёсцы ўжываў толькi алькаш Гарашчэня, на якога глядзелi як на вар'ята, але, пачынаючы ад мiнулага году, сьпiртное пад час уборкi ў краму не завозiлi, i мясцовыя п'янчугi пераключылiся на адэкалён.

- Траян! Куды точысься?! - грымелi ля прылаўка жаночыя галасы. - У мяне штучны тавар! - адказваў Траян i Йван, паслухаўшы людзкую гаману, заняў чаргу i выкулiўся з крамы. Трэба было недзе змарнаваць час. Можна было, вядома, пайсьцi ў кiнабудку, паслухаць кружэлкi, але на слупе, што стаяў ля клюбу, наддзiраўся гучнагаварыльнiк - адзнака таго, што ў клюбе сядзела Мандрычыха, а з Мандрычыхай яму сустракацца не хацелася.