Рувим Фраерман - Дзiкi сабака дзiнга, альбо аповесць пра першае каханне (на белорусском языке)

Таня завярнула налева ў завулак i стаiлася за хатай, схаваўшы свае канькi ў сумёт. Тыгр прысеў побач, гледзячы на яе. Ён не разумеў яе.

Вось Коля прайшоў мiма, нiчога не прыкмецiўшы, а яна ўсё стаяла. Тыгр паскуголiў трошкi, лапы яго задрыжалi. Ён успомнiў пах птушыных костак, якiя Коля часта прыносiў яму, i сумленне яго заныла. Ён з вiскам скочыў з-за хаты i кiнуўся следам за Колем. Той азiрнуўся.

- Тыгр, ты тут? - сказаў ён здзiўлена. - А дзе ж Таня?

А Таня - вось яна - выйшла з завулка i стаiць: хавацца больш няма чаго. Твар яе залiвае яркая фарба, гусцейшая, чым гэта магло быць ад халоднага ветру, якi яшчэ з ранiцы дзьмуў з усходу.

- Тыгр, - сказала яна, - хадзi зараз жа сюды.

Коля пакланiўся Танi i пайшоў ёй насустрач, як папала размахзаючы канькамi.

- Ты была ўжо на катку, так рана? - спытаў ён. - А я думаў, ты з Фiлькам пайшла на спектакль у школу.

Таня стаяла нерухома, павярнуўшы твар убок, i словы дрэнна слухалiся яе, хаця яна гаварыла ганарлiва:

- Я зусiм не была на катку, ты ж бачыш, што канькоў у мяне няма. Фiлька сказаў табе праўду. Мы iдзём з iм у школу на спектакль.

Коля зiрнуў на Танiны рукi. Так, канькоў яна не трымала ў руках, не было iх i на плячы.

- Дык гэта праўда? Выдатна! - сказаў ён. - У такiм разе, Тыгр, хадзi сюды.

Таня крыкнула:

- Тыгр, нi з месца!

I стары сабака застаўся на месцы, хаця пах смачных костак не iшоў у яго з галавы. Ён пасядзеў яшчэ крышку каля Танi, i, можа, падумаў, што яму рабiць у такiм цяжкiм выпадку, i, успомнiўшы, вiдаць, пра свае справы, кiнуўся назад у завулак, пакiнуўшы дзяцей адных.

Услед за iм шпаркiмi крокамi пайшла i Таня.

Яна iшла, стараючыся не азiрацца назад.

"Не, я не буду больш хавацца ад Колi за хатамi i сумётамi, - думала Таня, iдучы па вулiцы. - Я не завяжу яму раменьчык на каньках, i нiколi не трэба гэтага рабiць".

I як мала нi жыла Таня на зямлi i як доўга ёй яшчэ нi заставалася жыць, але яна рашыла ўсё астатняе жыццё нават не ўспамiнаць пра Колю, забыць думаць пра яго. Ёсць жа на свеце радасцi лепшыя, чым гэтая, i, напэўна, больш лёгкiя.

Яна iх ведала раней, яшчэ зусiм нядаўна ловячы фарэль у рацэ цi слухаючы гукi горна на лiнейцы ў адным радзе з iншымi.

I Фiлька зараз чакае яе ў школе на спектаклi, i ля адкрытых варот тоўпяцца яе сябры.

Нарэшце яна можа проста глядзець па баках, нi пра што не думаючы, можа разглядаць свой родны горад. Ён таксама прыносiць ёй радасць. Ён невялiкi, але, як i яна, сябруе з яе небам, з чорнымi ад хвой лясамi. I вясной рачныя арлы любуюцца iм з вышынi. Ён i цяпер, узiмку, прыгожы. I ён не ўвесь драўляны. Яго прыстань каменная, i школа каменная, i каменны новы дом, у якiм плавяць золата. А колькi новых дарог бяжыць да яго з лесу i зноў уцякае ў лес, дзе ў самай глыбiнi днём i ўначы чутно дыханне высокiх труб, плыве новы дым над вяршалiнамi кедраў! А колькi машын праходзiць праз горад, абкруцiўшы ланцугамi свае колы, каб яны не коўзалiся па снезе!

А вось i стары меднiк таксама праходзiць праз горад i крычыць на скрыжаваннях: "Лудзiць, паяць!" Вясной ён носiць сваю маленькую рэйку на плячах, а зiмой цягне яе на вяроўцы па снезе, i яна слiзгоча, палягчаючы яму працу, - бяжыць за меднiкам, як сабачка. Каму што трэба - слiзгацца цi не слiзгацца. Хiба гэта блага?

I, праводзiўшы вачыма меднiка, якi грукатаў жалезам, Таня пакрочыла шырэй, хутчэй пабегла наперад да адчыненых варот школы.

Каля школы тоўпiлiся дзецi. Але дзiўна, яны не заходзiлi, а выходзiлi з варот. Яны з крыкам беглi насустрач Танi, i яна доўга не магла зразумець iх словы.

- Буран, - крычалi яны, - буран! Нiякага спектакля не будзе!

Мацi, хутаючыся ў футра, хапалi малых за рукi i вялi дадому. Iншых забiралi бацькi.

З варот выйшла Аляксандра Iванаўна, ведучы за сабой тую самую дзяўчынку, хуткiя ногi якой так часта перабягалi Танi дарогу. А за другую руку настаўнiцы трымаўся маленькi хлопчык, каторы, як здавалася, нiкуды не хацеў iсцi.

Таня ўважлiва агледзелася вакол. Яна ўзняла вочы i ўбачыла неба, падзеленае рэзка на два колеры - чорны i сiнi. Чорным яно было злева, на ўсходзе, i стаяла там прамой сцяной. I сцяг на гарадской каланчы ляцеў наперад, таксама прамы, як струна. На горад насоўваўся буран. Ён плыў высока, ён яшчэ не апускаўся на зямлю.

Таня паглядзела на паветра скрозь пальцы. Яно было цёмнае i густое.

"Буран, - з трывогай падумала Таня, - а яны на рацэ".

- Буран! - крыкнула Аляксандра Iванаўна. - Вяртайся, Таня, дадому. Скажы пра гэта ўсiм, каго сустрэнеш.

Але Таня не павярнула. Яна падбегла блiжэй.

- Я не баюся бурану, - сказала яна. - Я дапамагу вам. Дайце мне дзяўчынку, я завяду яе дадому.

- Яна жыве далёка, каля ракi, дзе баржы.

- Нiчога, я ведаю, дзе яна жыве.

- Ну, добра, адвядзi, а я павяду хлопчыка. Толькi глядзi, хутчэй вяртайся дадому, - неспакойна сказала настаўнiца.

- Я зраблю ўсё добра, - таропка сказала Таня, - не хвалюйцеся, Аляксандра Iванаўна.

Яна схапiла дзяўчынку за руку, i ўдваiх яны пабеглi па доўгай вулiцы, дзе, не гледзячы на поўдзень, гаспадынi зачынялi аканiцы на вокнах i запальвалi ў дамах агнi.

Яны беглi хутка, не спыняючыся, толькi вецер на скрыжаваннях затрымлiваў iх.

Ля ракi з вышынi Таня ўбачыла баржы, занесеныя снегам па самыя мачты. А направа - каток. Шырокi i роўны лёд быў чысты ад снегу. Па краях яго на ўбiтых колах вiселi гiрлянды з яловых лапак. Яны матлялiся, як снасцi на шхуне, якую застала бура. А далёка за катком, на рацэ, на вяршынях адкрытых гор, як кветкi, падымалiся на тонкiх сцяблiнах белыя вiхуры. На катку нiкога не было. Толькi дзве маленькiя постацi, трымаючыся за рукi, каталiся па краi.

Таня збегла ўнiз па сцежцы i памчалася ўздоўж берага, паглядаючы то на каток, то на дзяўчынку, якая задыхалася ад бегу.

Яна спынiлася на секунду.

- Гэта нашы, - сказала дзяўчынка. - Чаго ж ты iм не крычыш?

Але замест адказу Таня прыклала руку дзяўчынкi да свайго сэрца.

- Паслухай, як б'ецца.

- У мяне змерзлi вушы, - сказала дзяўчынка. - Я нiчога не чую. Iдзе буран, а яны катаюцца. Чаму ты iм не крычыш?

I Таня зноў не адказала ёй. Яна ўзяла яе на рукi i панесла ў дом, якi стаяў на самым беразе.

Праз iмгненне Таня зноў паказалася на парозе дома, цяпер адна. Яна скочыла ўнiз на лёд i пайшла памiж барж па сцежцы, дзе ногi патаналi ў снезе. Яна вырашыла зусiм не спяшацца. Яна пойдзе яшчэ марудней па гэтай цяжкай сцежцы. I хай буран засыпле ёй вочы, засыпле i каток, i гiрлянды з яловых галiн, да самых гор няхай ён пакрые ўсю раку снегам. Яна не будзе спяшацца. Яна прыйдзе на каток i скажа iм груба: "Пара вам адумацца i разысцiся па дамах. Толькi не думайце, што я прыйшла сказаць вам гэта. Я вадзiла дзяўчынку дамоў i выпадкова праходзiла мiма. Гэта ваша шчасце, таму што я бачу - вы абое забылiся на ўсё. А калi i не дзяўчынка, то мне проста падабаецца гуляць тут, на рацэ, перад буранам. Можаце не верыць мне, як хочаце. Толькi вы бачыце - вось я павольна прыйшла сюды i пайду зараз, зусiм не спяшаючыся".

Так мармытала Таня, паскорваючы крок, пакуль ногi не панеслi яе, як на крылах. Яна iмчалася мiма змёрзлых барж, i цёмнае паветра гудзела ў яе вушах. А дарожка аказалася самай кароткай з усiх. Яна хутка прывяла яе на каток. Але тут Таня нiкога не застала. Яна абвяла вачыма ўсю раку, бераг, што дымiўся на высокiх мясцiнах. I нечакана заўважыла Колю блiзка, амаль каля ног. Ён сядзеў на снезе побач з хвойнымi гiрляндамi, што ўпалi ад ветру, i Жэня сядзела побач з iм. Iмгла падбiралася ўжо да сонца.

Таня грудзьмi разадрала яловыя галiны.

- Вы што, сляпыя? - сказала яна Жэнi. - Хутка пачнецца буран. Аляксандра Iванаўна загадала, каб усе iшлi па дамах.

Але, сказаўшы гэта, яна ўбачыла, што Жэня i без таго напалохана: хаця шчокi яе былi чырвоныя, але яна ўся дрыжала.

- Што здарылася? - у трывозе спытала Таня.

- Гэта ўсё Коля падстроiў, - сказала Жэня, дрыжучы. - Яму хацелася пакатацца са мной на каньках. Але мне страшна, тут вецер.

- Нашто ты манiш? - сказаў Коля. - Хiба ты не хацела пакатацца ранiцай?

- А хiба ты не прасiў Фiльку, каб той сказаў Танi, што мы ранiцай пойдзем сюды? - злосна адказала Жэня.

Але Таня не слухала iх. Яна занепакоена схiлiлася над Колем.

Твар яго быў бледны, ён трымаўся за нагу, не маючы сiлы ўстаць з сумёта.

- Iдзi ты, дурнiца, - сказаў ён Жэнi. - Iдзiце вы абедзве, я застануся адзiн.

Жэня ўсё не пераставала калацiцца.

- Я пайду дамоў, - сказала яна.

Таня ўзяла Жэню за плечы, цiха павярнула тварам да горада.

- Iдзi, - сказала яна. - Толькi зайдзi да Фiлькi i скажы, што мы тут. Мамы няма дома.

- Не, не, я пайду дадому. Я баюся - хутка пачнецца буран.

Жэня пабегла ўверх на гару, рукавом закрываючы ад ветру твар.

Таня села на лёд перад Колем, пачала рукамi развязваць рамянi.

- Ты ўдарыўся? Табе балiць? - спытала яна.

Ён прамаўчаў.

Навокал цямнела ўсё: рака, i лёд, i неба.

Пальцы яе змерзлi. Яна сагравала iх, зрэдку моцна зацiскаючы памiж каленяў. Коля сiлiўся не стагнаць. Яна падала яму руку. Ён устаў i зноў апусцiўся на снег.

- Ты зламаў нагу? - сказала Таня з жахам.

- Не, - адказаў Коля, - я толькi трохi расцягнуў сабе жылу. Гэтая дурная Жэня зусiм не ўмее катацца.