Владимир Орлов - Краявiд з ментолавым пахам (на белорусском языке)

Я здымаў з палiцы кнiгу вучня Блавацкай i чытаў пра тонкi свет, якi не ведаў, што такое час i адлегласць. Дакладней, гэтыя паняткi нiбыта iснавалi i там, але - зусiм iнакш, i таму ў сне, альбо пераносячыся ў тонкi свет у нядрэмным стане, тысячы мiляў нескладана было пераадолець за секунду, зямное стагоддзе - зблытаць з iмгненнем, а iмгненне - з вечнасцю. Матэрыя таго свету, сцвярджала кнiга, настолькi эластычная, што чалавек стварае там думкаю ўсё, што заўгодна. Iншымi словамi, ён сам робiцца формаю ўласнай думкi, набываючы аблiчча, якое адлюстроўвае сутнасць ягоных жаданняў i iмкненняў - прычым усе гэтыя iлюзii ў тым iлюзорным свеце з'яўляюцца такiмi ж рэальнымi, як i рэчы ў свеце фiзiчным.

У кнiзе з пакiнутымi некiм закладкамi мяне прывабiла iдэя аб тым, што калi ў фiзiчным свеце чалавек можа схаваць сваю сапраўдную сутнасць, дык у тонкiм гэта немагчыма. Там чалавек трапляе ў тую сферу, што адпавядае яго духоўнаму развiццю, i той, хто прыходзiць туды свядома, вядзе асэнсаванае жыццё, у адваротным жа выпадку - працягвае такое самае iснаванне, як i на зямлi, нават не ўсведамляючы, дзе ён знаходзiцца.

Але ўслед за метафiзiчнымi развагамi мяне змушалi паверыць, быццам у тонкiм свеце не трэба гатаваць сабе ежы i турбавацца пра астатняе, бо тонкае цела атрымлiвае ўсё неабходнае, як толькi створыць ва ўяўленнi яго вобраз. Аўтар кнiжкi, вiдаць, не надта разлiчваў на вераемнасць удасканалення чалавечае натуры, бо не ўстрымаўся ад папярэджвання, што жыхары астральнага свету схiльныя злоўжываць дадзенымi iм бясконцымi магчымасцямi, а таму ён, гэты свет, загрувашчаны крышталёвымi замкамi i iншымi ўвасабленнямi зямных мараў.

Чым далей я чытаў, тым саркастычнейшая ўсмешачка змяiлася на вуснах. Да маiх падарожжаў гэты трактат меў прыкладна такое дачыненне, якое мелi да праўды сярэднявечныя фалiянты, чые аўтары абвяшчалi нашых продкаў аднавокiмi гiпербарэйцамi, асуджанымi бавiць жыццё ў вечных снягах i сумовiцца з белымi мядзведзямi.

Мяне спрабавалi пераканаць, нiбыта насельнiкi тонкага свету не маюць патрэбы ў сонечным i ў любым iншым святле, бо самi з'яўляюцца яго крынiцаю, а я не мог забыць, як мы з Ёю раскладалi вогнiшча ў начным лесе з усiмi яго схаванымi ў цемры шолахамi i страхамi. Мяне ўгаворвалi даць веры, што ў тым свеце iснуе агульная для ўсiх мова, а я выдатна памятаў, як у цеснай кавярнi, дзе мы, увайшоўшы з марозу, замовiлi па вялiкай шклянцы глiнтвейну, усе, апрача нас, гаварылi па-нямецку.

Над той кавярняю быў гатэльчык, i мы вырашылi там спынiцца. За вокнамi ўзвышаўся не крышталёвы замак, а заснежаны альпiйскi перавал; гаспадыня падавала на сняданак каву са свойскiмi вяршкамi, а ў прыбiральнi стаяў на палiчцы канцэнтраваны хваёвы дэзадарант, што ўзнiк там, як выглядае, зусiм не ў адпаведнасцi з жаданнем майго астральнага цела, бо я выбраў бы водар язмiну.

Яна любiла светлае вiно, i ў вясковай крамцы мы неспадзявана адкрылi пакаштаваную неяк у Вiльнi "Ларэляй" з яе халаднавата-вытанчаным букетам. Каб трапiць у крамку, трэба было паўгадзiны спускацца ўнiз, у далiну. Сцежка вiлася ўздоўж жывой i ўзiмку рэчкi, што, абсыпаючы падарожнiка срэбным пылам, абрывалася з уступу. Якраз там, каля вадаспаду, мне прыйшла ў галаву думка, што наш шырачэзны гатэльны ложак падымалi з далiны шрубалётам. Мы ведалi, што, пакуль прыйдзем назад, гаспадыня зноў заменiць у нумары ўсю бялiзну i туга прышпiлiць начышчанымi да бляску меднымi гузiкамi-булдавешкамi блакiтную накрухмаленую прасцiну.

Пра альпiйскi гатэльчык я павiнен падрабязней сказаць i з iншае прычыны. Пачынаючы з яго, нашы падарожжы ўвайшлi ў новую стадыю.

Тады на маёй ускраiне канчаўся лiстапад. Пасля фiлiжанкi кавы мяне пацягнула на вулiцу. Дзень быў па-зiмоваму стылы, на падмерзлай траве бялелi лапiкi снегу. Я здзiвiўся, што вулiцы нечакана пустэльныя, бо ўчора ўвечары, калi ўкладваўся спаць, была серада, значыцца, сёння - звычайны чацвер. Уражаны здагадкаю, я павярнуў да газетнага шапiка. Газеты на вiтрыне датавалiся суботай.

Адсюль вынiкала, што я прабыў у ложку не ноч, а два днi i тры ночы, роўна столькi, за якi час мы з ёю заплацiлi ў гатэлi. Падумаўшы: "у ложку", я не ўтрымаўся ад усмешкi.

Калi скажу, быццам мяне апанавала радасць, пакрыўлю душой. Але не было i боязi. Патаемна я ўжо чакаў гэтага.

Не маю часу ды i жадання перачытваць ранейшае, таму, пэўна, паўтаруся, згадаўшы, што думку пра вар'яцтва адкiнуў яшчэ да развiтання з Наташаю. Пра якое вар'яцтва магла iсцi гаворка, калi свет, куды я вяртаўся ранiцой, успрымаўся мною - у краме, у размове з сантэхнiкам або з Лёнем, што прыйшоў па чырвонец - цалкам адэкватна. Iншая рэч - наколькi мне хацелася вяртацца.

Але ў лiстападзе гэтая праблема яшчэ не выходзiла на першы план. Мне хапала ўсведамлення сваёй абранасцi i далучанасцi да таямнiцы. Часам я лавiў сябе на тым, што з пачуццём перавагi паглядаю на прахожых, а часам дазваляў сабе думаць аб перспектывах, якiя давалi мне падарожжы як лiтаратару.

Абуджэнне ў суботу заместа чацвярга сталася рысаю, за якой падзеi атрымалi iнакшы рытм i новую лiнiю руху. Удакладню, што гэтых лiнiяў было адразу некалькi i яны ўвесь час перапляталiся ў складаным узаемадзеяннi.

Пасля гiсторыi з горным гатэлем я купiў наручны гадзiннiк, якi паказваў таксама днi тыдня, i штовечар клаў яго на панель над ложкам, каб ведаць, у якi дзень вярнуўся. Новы гадзiннiк строга трымаўся традыцыйных правiлаў, чаго нельга было сказаць пра стары насценны. Стары пачаў выкiдваць конiкi. Не прамiнула i тыдня, як, седзячы ўвечары каля тэлевiзара, я не столькi ўбачыў, як бакавым зрокам адчуў, што з насценным гадзiннiкам не ўсё ў парадку. Мой хранометр у стылi рэтра паказваў 98.47. Секундная стрэлка наручнага гадзiннiка замерла на месцы. Я дачакаўся змены апошняй лiчбы ў драўляным вакенцы: 98.46. Тут у кватэру пазванiлi. Iдучы да дзвярэй, я паспеў падумаць, што, калi такое чынiцца з часам, зараз завiтае хто-небудзь з пазаўчарашняга цi паслязаўтрашняга дня. Магчыма, Лёня i з'явiўся адтуль, аднак ён хацеў са мной выпiць, i ўдакладнiць сапраўдны час Лёнеў намер анiякiм чынам не мог.

Пакуль я выправаджваў суседа, у вакенцы над ложкам выскачылi чатыры нулi.

З тае ночы маршруты падарожжаў пралягалi i ў прасторы, i ў часе.

Калi быць карэктным, дык вандроўкамi ў часе трэба прызнаць ужо некаторыя першыя спатканнi, бо, напрыклад, тады, як мы пад наглядам лебедзяў любiлiся на беразе летняе Нарачы, за вокнамi мае аднапакаёўкi кружылi белыя мухi. Цяпер жа гэтыя экспедыцыi зрабiлiся больш далёкiмi i рызыкоўнымi.

Неяк на вулiцы мой позiрк спатыкнуўся на вялiзным перадвыбарчым партрэце Лiндана Джонсана.

Дадам выпадак у пiўнушцы, дзе мы запiвалi гумовыя лусцiкi нясмачным цёплым пiвам, а прымацаваны пад столлю тэлевiзар паказваў футбольны матч з Бобi Мурам. У той вечар у пiўнушцы стралялi - праўда, не па людзях, а па футбалiстах на тэлеэкране. Здаецца, гэта адбывалася дзесьцi ў Лацiнскай Амерыцы, бо ангельцы выйгравалi ў зборнай Аргенцiны, а рэкламныя ролiкi iшлi пад мелодыi танга.

Здаралася, прыблiзна вызначыць час, куды нас закiдвала, дапамагалi мадэлi аўтамабiляў i адзенне сустрэчных.

Думаю, не памылюся, калi скажу, што мы не перасеклi мяжы XIX стагоддзя. За адным выняткам.

Я быў алхiмiкам i замураваўся ў лабараторыi для бяссонных пошукаў вялiкага магiстэрыя. Праз тоўстыя муры прабiвалiся прыглушаныя гукi вулiцы: грукат колаў па бруку, галасы царкоўных званоў, гоман развар'яванага натоўпу i крыкi на чэшскай мове. Гэта маглi быць i часы Гуса, i XVI цi XVII стагоддзi.

Са светам мяне злучала вакенца ва ўнутранай сцяне, да якога Яна прыносiла мне ў кошыку простую ежу i пляшку вiна. Вiно падтрымлiвала мяне, але адначасна распаляла агонь бяссiльнае лютасцi, што аднаго вечара дайшла да крытычнае кропкi. Я перакулiў перагонны куб i кiнуўся крышыць бутлi i бутлiкi з рэактывамi, а потым рушыў з кулакамi на неатынкаваныя вiльготныя сцены.

Вандраваннi рабiлiся ўсё больш разгалiнаванымi i складанымi ў сваiх акалiчнасцях: мы нiбы падымалiся па ўсходах, i на кожнай прыступцы чакала сустрэча з датуль нязведаным.

Мы вярталiся ва ўжо знаёмыя месцы i абставiны, шумна радуючыся старым сябрам i заводзячы новых, якiя прызначалi нам спатканнi ў летнiх кавярнях або запрашалi без лiшнiх цырымонiяў заходзiць дахаты. Я пражываў фрагменты дзесяткаў iншых жыццяў, прычым без права назваць iх чужымi, бо заўсёды быў не староннiм назiральнiкам кшталту кiнагледача, а дзейнай асобаю з крывi, плоцi i жывых чалавечых пачуццяў.

Я бываў маладзейшы за свой цяперашнi век альбо на некалькi гадоў старэйшы. Але я нязменна быў, i ў гэтым пераконвала з'яўленне рэчавых доказаў вандровак: манеты вартасцю 50 песетаў, каталiцкага крыжыка на срэбным ланцужку...

Гэта маглi быць не рэчы, але не менш вiдавочныя сведчаннi нашых пiлiгрымак. Знак, пакiнуты Яе вуснамi каля маёй левай смочкi. Да крывi збiтыя ў алхiмiчнай лабараторыi кулакi...

Убачыўшы запечаную на костачках пальцаў кроў, я знайшоў у згаданай вышэй кнiзе патрэбнае месца i з сарданiчным смехам перачытаў пасаж аб тым, што ў тонкiм свеце цела свабодна пранiкае праз сцены i любыя фiзiчныя перашкоды.