Владимир Орлов - Краявiд з ментолавым пахам (на белорусском языке)

Без вялiкай ахвоты развiтаўшыся з суседам, я зварыў сабе кавы. Зайсцi госць мог праз дзверы, але якiм чынам яму ўдалося сёння непрыкметна выслiзнуць, калi вокны былi зачыненыя з сярэдзiны? Заставалiся сцены, падлога i столь.

Я ўзяўся метадычна прастукваць сцены i дзейнiчаў так старанна, што, калi дайшоў да мапы Эўропы, костачкi пальцаў налiлiся болем. Мапа здалася мне найбольш небяспечным месцам. Не, гэтая сцяна не адгукалася замаскаванаю пустатой, а выглядала падазронаю сама сабой - i нязвычнасцю ў якасцi часткi iнтэр'еру, i сваёй прасторавай перспектывай. Прастукаўшы кухню i калiдор, я заняўся падлогаю, а пасля, перастаўляючы табурэтку, уважлiва агледзеў столь. Калi не лiчыць павучка, што хаваўся за гадзiннiкам, нiчога адметнага я не знайшоў i, як нi дзiўна, прыняў гэты сумнеўны вынiк з пэўным задавальненнем. Гадзiннiк паказваў палову на першую, i ад мяне патрабавалася дапiць каньяк i завалiцца спаць.

Ноч прайшла спакойна. Мне снiлiся не таемныя наведнiкi, а мiнулае лета i Наташа, з якой мы займалiся любоўю на азёрным плыткаводдзi.

Я прачнуўся спустошана-лёгкi i пад свярдзёлкамi халоднага душу вырашыў не прадпрымаць абсалютна нiчога, а чакаць працягу падзеяў. Цi трэба казаць, што якраз гэтага працягу мне хацелася найменей? Я быў бы шчаслiвы, каб усе падзеi майго жыцця як мага даўжэй абмяжоўвалiся дзённымi сустрэчамi са сваiмi рукапiсамi i вечаровымi - з жанчынай, якая ўмела любiць не толькi ў снах. Дзякуючы бабулi я з дзяцiнства памятаў колькi малiтваў i ў тую ранiцу памалiўся за modus vivendi, якога прагнула мая душа.

Наступны дзень прамiнуў так, нiбы хтосьцi сапраўды пачуў малiтвы. Але цяпер я ўпэўнены, што насамрэч тая кароткая перадышка была дадзеная, каб падрыхтаваць мяне да новага кроку на ўжо вызначаным шляху.

На другi вечар пасля абстуквання кватэры i знаёмства з гадзiннiкавым павучком я таксама вяртаўся дахаты праз былыя могiлкi. У шатах старых клёнаў пасялiўся верасень, але вечары захоўвалi вернасць жнiвеньскай цеплынi, збiраючы на лавачках юныя парачкi.

На падыходзе да дому я зiрнуў на сваё вакно i быццам наляцеў на невiдочную сцяну: на ваконным тле вымалёўваўся светлы сiлуэт. Я да болю ў павеках заплюшчыўся i праз хвiлю асцярожлiва адкрыў вочы. Сiлуэт знiк. Я казаў сабе пра аптычны падман зменлiвага сутоння, аднак ува мне не знайшлося нiводнае клеткi, якая дала б гэтаму веры. Разам з тым я адчуў, як спелiцца рашучасць. Да пад'езда заставалася сотня крокаў. Я перайшоў на бег i апынуўся перад кватэраю меней чым за хвiлiну.

За гэтую хвiлiну мне ўспомнiлася, як некалi, пасля выхаду першых кнiжак, маё самалюбства любiла цешыцца выслоўем кагосьцi з лацiнаамерыканскiх мэтраў: я гуляю ў пiсьменнiка, i гульня можа стацца смяротнаю.

У суседзяў злева грымеў магнiтафон, i пачуць нешта з-за маiх дзвярэй было немагчыма. Вiдаць, гэтая акалiчнасць i надала мне мужнасцi. Не маючы з сабою нi нажа, нi якой iншай хаця б сiмвалiчнай зброi, я, не марудзячы, адамкнуў дзверы i пстрыкнуў калiдорным выключальнiкам. З зачыненага цёмнага пакоя даносiўся незразумелы роўны шум. Я набраў поўныя лёгкiя паветра i ўдарыў нагою дзверы. Святло запальвалася адразу за вушаком. На столiку ля мапы працаваў вентылятар. Узброiўшыся цяжкiм Шывам, я кiнуўся ў кухню...

Апрача мяне ў кватэры нiкога не было. Дакладней, апрача мяне, уключанага некiм вентылятара i паху ментолавых цыгарэтаў.

Была яшчэ пляшка каньяку. Я асушыў поўны вiнны келiх, спынiў вентылятар i заняўся праверкаю.

Вачнiцы папяльнiчкi зеўралi пустатой, затое сляды попелу мелiся на падлозе каля мапы, якую я зноў старанна абследаваў ад Лiсабона да Волгi. Наўрад цi я здольны быў адказаць на пытанне, што спадзяваўся знайсцi, бо мапа была наклееная на глухую сцяну, якая другiм бокам выходзiла на вулiцу.

Самым разумным выйсцем здалося вяртанне да сфармуляванага тры днi таму рашэння: пачакаць дадатковых фактаў.

Чаканне не здоўжылася: падзеi, перамiнаючыся з нагi на нагу, лiтаральна стаялi за дзвярыма.

Пасля вялiкай дозы каньяку я заснуў досыць хутка, але сон быў неглыбокi поўны няўлоўных вобразаў, абрыўкаў мелодый, трывожных шолахаў. Зялёная рыбiна свядомасцi плавала ў ваколiцах зыбкай мяжы сутонлiвай явы i сну. Штосьцi замiнала ёй апусцiцца блiжэй да дна, знайшоўшы спачынак у мяккiм багавiннi, i гэтае штосьцi пачынала акрэслiвацца ў цiхiм шэпце i лёгкiх кроках.

Я прахапiўся, быццам ад дотыку, i iнстынктыўна схапiў пакiнутага на падлозе Шыву. Лiчбы ў драўляным вакенцы гадзiннiка сцвярджалi, што iшла другая гадзiна ночы. Штора засталася неапушчанай, i ў пакоi было дастаткова светла.

Стаiўшы дыханне, я пасунуўся на сярэдзiну ложка, каб убачыць дзверы ў калiдор. Цяпер заставалася крыху нахiнуцца наперад. У рэдкiм цемрыве ўзнiклi размытыя абрысы матавай дзвярное шклiны.

Каб Шыва быў жывой iстотаю, наступная хвiлiна сталася б для яго апошняй. Мая рука сцiснула стодку з нечалавечай сiлаю: з таго боку дзвярэй прамiльгнуў выразны цёмны цень.

Праз некалькi ўдараў сэрца шкло зноў пацямнела.

Страх туга спавiў ногi i замарозiў волю. У абладзе такой усеабдымнай жуды я апынуўся аднойчы ў дзяцiнстве, калi, начытаўшыся нанач у пустой кватэры навелаў Праспэра Мерымэ, прачнуўся сярод ночы, i, як эпiлог вусцiшнага сну, да мяне працягвала рукi Венера Iльская, дакладна такая, як у кнiзе: з плямамi пацiны i лацiнскiм надпiсам САVЕ АMАNTЕM* на ўзножжы.

* Сцеражыся той, што цябе пакахае (лац.).

Параўнанне таго начнога жаху з дзiцячым паўсном-галюцынацыяй я, вядома, знайшоў пазней. А тады ўсё ж удалося адарвацца ад ложка i зрабiць крок да дзвярэй. Левая рука намацала выключальнiк. Паляўнiчы нож ляжаў на адлегласцi трох крокаў, якiя я пераадолеў шалёным звярыным скачком.

З нажом у правай руцэ i бажком у левай я стаяў перад дзвярыма, фiзiчна адчуваючы, як хтосьцi стаiць за матавым шклом. Дзверы адчынялiся з калiдора ў пакой, значыцца, той хтосьцi меў яўную перавагу, бо мог са сваёй цемры напасцi раптоўна. Я ведаў, што ў такiх выпадках развагi адно нашкодзяць, а таму з ваяўнiчым крыкам "А-а-а!" таргануў дзверы на сябе i вылецеў у цёмны калiдор...

Мой нож увайшоў у пустату. Кухоннае вакно сцераглi ўсе шпiнгалеты, а дзверы на лесвiчную пляцоўку апрача замкоў ахоўваў сталёвы ланцужок. Тое, што з дапамогаю хiтрамудрай прылады ланцужок можна скiнуць, уваходзячы ў кватэру, хоць i з цяжкасцю, але дапускалася, аднак магчымасць накiнуць яго, выходзячы ў пад'езд, выглядала цалкам нерэальнай. Тым не менш хтосьцi пабываў не толькi ў калiдоры i ў кухнi, але i ў пакоi: не перавандравала ж аднарогая чортава галава з кнiжнай палiцы на лядоўню сваiм ходам, загрузiўшыся па дарозе попелам ад некалькiх цыгарэтаў, што напоўнiлi кухню насычаным пахам ментолавага дыму.

Праўда, я здзiўлена адзначыў, што пах, пры ўсёй таемнасцi свайго з'яўлення, дзейнiчаў на мяне супакойлiва, бо ўпарта не хацеў асацыявацца з кiм-небудзь накшталт наёмных забойцаў. Я хутчэй паверыў бы, што цыгарэту курыла жанчына...

Якая жанчына? Што ўмее праходзiць праз сцены?..

Налiваючы каньяк, я падумаў, што, калi гэта не скончыцца, я маю рэальныя шанцы спiцца. Захацелася зiрнуць на сябе на пачатку гэтага рызыкоўнага шляху, i я падышоў да авальнага люстра над куфрам. На першы погляд, нiчога асаблiвага ў маiм аблiччы не заўважалася. Сiвая пасма на правай скронi магла, дапусцiм, з'явiцца раней. I ўсё ж узнiкла адчуванне, што ў гэтым рослым чалавеку ў зялёнай начной пiжаме прысутнiчае новая якасць... Нацадзiўшы трэцюю порцыю каньяку, я адшукаў адказ: чалавек у люстэрку меў большае падабенства не з пiсьменнiкам, а з яго персанажам.

Гэтае назiранне нечакана прыйшлося мне даспадобы. Ёсць такая псiхалагiчная гульня-рэкамендацыя: у цяжкай сiтуацыi трэба ўявiць, што дзейнiчаць зараз будзеце не вы, а створаны вашай фантазiяй чалавек, з якiм вы - каб захаваць дыстанцыю для кiравання двайнiком - атаясамляеце сябе толькi да пэўнай мяжы.

Я загадаў свайму двайнiку класцiся i iранiчна сачыў, як ён хавае пад падушку нож. Мы з дублёрам выпiлi аднолькавую колькасць каньяку, аднак я быў прыкметна цверазейшы i даў яму каманду перакласцi падушку на процiлеглы край ложка, каб трымаць дзверы ў сектары агляду.

Ён лёг, нейкi час пазiраў у цемры на бялёсую шклiну, а потым, дзякуючы спiртному i нескладанай гульнi, правалiўся ў сон. Гэтым разам насамрэч правалiўся: сон быў глыбокi i глухi, быццам падарожжа ў закiнутых сутарэннях, дзе не мiльгане нi сонечнага промня, нi агеньчыка i нават не чуваць, як падаюць са скляпенняў кроплi.

I раптам уладная сiла падхапiла мяне i, пранесшы праз немаведама колькi паверхаў, апусцiла на ложак у пакоi, дзе пахла цыгарэтным дымам.

Нож быў выхаплены з-пад падушкi ў той самы момант, а мо i раней, чым я ўбачыў за дзвярыма туманлiвы цень.

Цень памарудзiў i растаў у калiдорным мораку.

Далей я дзейнiчаў, як робат: першым чынам кiнуўся да куфра i адным махам падцягнуў яго ўсутыч да дзвярэй. У наступнае iмгненне я заўважыў, што ў пакоi ўжо гарыць святло i абедзве мае рукi ўзброеныя.

- Хто ты? I што табе трэба? - гучна сказаў я да матавага шкла, здрыгануўшыся ад гукаў уласнага голасу.